Kết quả điều tra quốc gia yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm ở Việt Nam
Đăng ngày: 14/10/2016Ngày 8/9, tại Hà Nội, Bộ Y tế đã tổ chức Hội nghị công bố kết quả cuộc điều tra quốc gia yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm trong năm 2015 tại Việt Nam với sự tham dự và chủ trì của GS.TS. Nguyễn Thanh Long – Thứ trưởng Bộ Y tế và ông Lokky Wai, Trưởng đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam.
Đến tham dự Hội thảo có đại diện các Vụ, Cục, Viện, Bệnh viện trung ương, Trường đại học thuộc Bộ Y tế, Vụ Các vấn đề xã hội thuộc Văn phòng quốc hội, Ủy ban an toàn giao thông quốc gia, các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Công an, Bộ Công thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Xây dựng, Bộ Thông tin truyền thông …, đại diện các tổ chức quốc tế như WHO, FAO, WB, Health Bridge…
Điều tra quốc gia yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm (gọi tắt là điều tra STEPS) do Cục Y tế dự phòng – Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các cơ quan, đơn vị liên quan thực hiện trong năm 2015. Đây là cuộc điều tra sử dụng công cụ và phương pháp chuẩn hóa của WHO cho đối tượng 18-69 tuổi với mục với mục đích thu nhập thông tin và các hành vi nguy cơ gồm hút thuốc lá, sử dụng rượu bia, chế độ ăn không hợp lý, thiếu hoạt động thể lực và mô tả thực trạng thừa cân béo phì, tăng huyết áp, tăng đường máu, rối loạn lipid máu và ước lượng mức tiêu thụ muối trung bình quần thể.
Toàn cảnh Hội nghị
Điều tra áp dụng thiết kế nghiên cứu cắt ngang, sử dụng phương pháp chọn mẫu nhiều giai đoạn, phân tầng theo nhóm tuổi và giới để chọn ra cỡ mẫu đại diện quốc gia cho quần thể 18-69 tuổi tại Việt Nam. Quá trình thu thập số liệu gồm 3 bước (STEP):
- Bước 1 thu nhập số liệu về nhân khẩu học và các yếu tố nguy cơ hành vi;
- Bước 2 tiến hành đo chiều cao, cân nặng và huyết áp;
- Bước 3 làm xét nghiệm đường máu, cholesterol máu, kèm theo lấy mẫu nước tiểu để định lượng hàm lượng muối tiêu thụ.
Tổng số người được chọn tham gia điều tra là 3.856 người, trong đó có 3.758 người tham gia bước 1 (tỷ lệ tham gia là 97.4%), và có 3.080 người tham gia bước 2 và 3 (đạt tỷ lệ 79,8%).
Tại khu vực Tây Nguyên, dưới sự giám sát của Cục Y tế dự phòng, khoa Dinh dưỡng – An toàn thực phẩm (Viện Vệ sinh Dịch tễ Tây Nguyên) phối hợp cùng Trung tâm Y tế dự phòng các tỉnh đã tiến hành điều tra tại 26 cụm trong toàn khu vực với 264 đối tượng tham gia.
Các kết quả chính của điều tra như sau
Sử dụng rượu bia:
77,3% số nam giới và 11,0% nữ giới hiện tại đang sử dụng rượu bia (tức là có uống trong vòng 30 ngày qua), tỷ lệ chung cho cả hai giới là 43,8% và có xu hướng tăng theo thời gian. Trong 30 ngày qua, gần một nửa (45%) trong số người đang sử dụng rượu bia đã điều khiển phương tiện cơ giới sau khi uống. |
Ăn thiếu rau và trái cây:
57,2% dân số trưởng thánh ăn thiếu rau/ trái cây so với khuyến cáo của WHO (400g/ngày) và tỷ lệ này cao hơn ở nam giới so với nữ giới (63,1% so với 51,4%). So với kết quả điều tra STEPs 2010, tỷ lệ ăn thiếu rau và trái cây giảm nhưng vẫn ở mức rất cao. |
Tiêu thụ muối:
Trung bình một người tiêu thụ 9,4 gram muối trong một ngày, cao gần gấp đôi so với khuyến cao của WHO (dưới 5 gam muối/người/ngày). Đây là lần đầu tiên Việt Nam có số liệu quốc gia về tiêu thụ muối quần thể.
Thiếu hoạt động thể lực:
Gần 1/3 dân số (28,1%) thiếu hoạt động thể lực so với khuyến cáo của WHO (có hoạt động thể lực cường độ trung bình ít nhất 150 phút/tuần hoặc tương đương). Tỷ lệ thiếu hoạt động thể lực ở nam (20,2%) thấp hơn so với nữ (35,7%). Tỷ lệ thiếu hoạt động thể lực năm 2015 có giảm so với năm 2010, nhưng chỉ trong nhóm nam giới. |
Thừa cân béo phì:
15,6% số người dân Việt Nam hiện tại bị thừa cân béo phì (BMI≥25) và không có sự khác biệt giữa nam và nữ, tuy nhiên tỷ lệ này cao hơn ở thành thị (21,3%) so với nông thôn (12,6%). Tỷ lệ thừa cân béo phì có xu hướng tăng nhanh theo thời gian.
Tăng Cholesterol máu:
30,2% số người trưởng thành có tăng cholesterol máu (có tổng lượng cholesterol máu ≥5,0 mmol/L hoặc hiện đang dùng thuốc điều trị tăng mỡ máu). Không có sự thay đổi tỷ lệ này so với điều tra STEPs 2010. Phần lớn dân số (67,0% nam giới và 72,0% nữ giới) có mức HDL thấp (HDL là một loại cholesterol tốt cho sức khỏe, được coi là thấp khi nam giới có HDL< 1,03mmol/L hoặc nữ giới có HDL<1,29 mmol/L). |
Tăng huyết áp:
Tỷ lệ hiện mắc tăng huyết áp (huyết áp tâm thu ≥140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥90mmHg hoặc đang dùng thuốc) là 18,9% tỷ lệ này cao hơn ở nam giới (23,1%) so với nữ (14,9%).
Tăng đường huyết:
Tỷ lệ có rối loạn đường huyết lúc đói là 3,6% và tỷ lệ tăng đường huyết (chỉ số đường huyết cao hoặc đang dùng thuốc điều trị đái tháo đường) là 4,1%; không có sự khác biệt giữa nam và nữ. Các tỷ lệ này có xu hướng tăng nhanh theo thời gian.
Phát hiện và quản lý bệnh không lây nhiễm:
Chỉ có 43,1% số người mắc tăng huyết áp và 31,1% số người tăng đường huyết từng được phát hiện bệnh (tương đương với 56,9% người tăng huyết áp và 68,9% người tăng đường huyết chưa được phát hiện). Chỉ có 13,6% số người mắc tăng huyết áp và 28,9% số người tăng đường huyết/ đái tháo đường được quản lý tại cơ sở y tế. Dưới 1/3 (28,9%) số người có nguy cơ tim mạch cao được điều trị/ tư vấn dự phòng đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Khoảng 1/4 (24,9%) số phụ nữ tuổi 18- 69 và 1/3 (31,5%) số phụ nữ tuổi 39 – 49 từng được sàng lọc ung thư cổ tử cung. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có số liệu quốc gia về tỷ lệ này. |
Nhìn chung, điều tra STEPs 2015 cho thấy ở quần thể 18-69 tuổi, hầu hết các yếu tố nguy cơ đều có tỷ lệ cao. Ngoại trừ tỷ lệ ăn thiếu rau/trái cây ở cả hai giới và tỷ lệ thiếu hoạt động thể lực ở nam giới giảm, còn lại các yếu tố nguy cơ khác đều không giảm hoặc tăng cao hơn một cách đáng kể so với kết quả điều tra năm 2010. Một số yếu tố nguy cơ có tỷ lệ cao hơn ở nam giới so với nữ giới gồm: sử dụng rượu bia, ăn thiếu rau/trái cây và tăng huyết áp. Tỷ lệ người được phát hiện, quản lý điều trị tăng huyết áp, đái tháo đường và sàng lọc ung thư cổ tử cung còn rất thấp.
Điều tra yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm năm 2015 có ý nghĩa rất quan trọng để làm cơ sở cho việc triển khai thực hiện kế hoạch và đánh giá các mục tiêu, chi tiêu của Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015-2025 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết đinh số 376/QĐ –TTg ngày 22/3/2015. Không những thế, các số liệu này còn giúp cho việc theo dõi, báo cáo tiến độ thực hiện các mục tiêu tự nguyện toàn cầu về bệnh không lây nhiễm mà Việt Nam đã thông qua và cam kết thực hiện.
Từ kết quả điều tra, một số khuyến nghị được đề xuất:
1. Đẩy mạnh can thiệp phòng chống các yếu tố nguy cơ của bệnh không lây nhiễm, tập trung vào các yếu tố nguy cơ đang có xu hướng gia tăng;
Tăng cường chính sách pháp luật về phòng chống tác hại của rượu bia. Thực thi các biện pháp hiệu quả theo khuyến nghị của WHO như kiểm soát quảng cáo khuyến mại rượu bia; kiểm soát giờ bán và điểm bán rượu bia; chính sách giá và thuế; và phòng chống tình trạng lái xe sau khi uống rượu bia.
Có các can thiệp hiệu quả để giảm tiêu thụ muối thông qua các chương trình thông tin, giáo dục, truyền thông, các quy định về công bố hàm lượng muối và cảnh báo về tác hại sức khỏe của ăn nhiều muối trên nhãn sản phẩm, thực phẩm.
Xây dựng chương trình kiểm soát thừa cân béo phì lồng ghép trong kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng.
2. Tăng cường dự phòng, phát hiện sớm và quản lý bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng. Bảo đảm các dịch vụ tại trạm y tế xã để phát hiện sớm và quản lý điều trị lien tục, lâu dài đối với một số bệnh không lây nhiễm phổ biến như tăng huyết áp, đái tháo đường…Đẩy mạnh hoạt động tầm soát ung thư cổ tử cung.
Đặng Oanh – Nguyễn Thùy – Xuân Hạnh
Khoa Dinh dưỡng – An toàn thực phẩm