Sử dụng thuốc Methadone trong điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện (CDTP)
Đăng ngày: 07/08/2017Đại dịch ma túy đã và đang là vấn nạn của nhiều quốc gia trên thế giới và là nguyên nhân chính gây ra đại dịch HIV/AIDS. Đại dịch kép Ma túy - HIV/AIDS ở Việt Nam gây ảnh hưởng nặng nề đến từng cá nhân, gia đình, tác động trực tiếp đến sự phát triển kinh tế, văn hóa và trật tự, an toàn xã hội của đất nước.
Trên thế giới, công tác phòng, chống ma túy và phòng chống HIV/AIDS đã được triển khai tích cực trong nhiều năm qua và thu được những kết quả đáng ghi nhận nhưng vẫn còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Nhiều biện pháp cai nghiện, điều trị nghiện ma túy đã được triển khai nhưng không có biện pháp nào có thể điều trị khỏi hẳn cho những người nghiện ma túy. Cuộc cách mạng khoa học về thần kinh học trên thế giới hơn 20 năm qua đã chứng minh: nghiện ma túy là một bệnh não mạn tính, tái phát và cần phải được điều trị lâu dài. Do vậy, các biện pháp điều trị cai nghiện duy trì bằng thuốc như Methadone, Buprenophin, Natrexone đã được triển khai với mục đích làm giảm sử dụng ma túy bằng đường tiêm chích bất hợp pháp, dự phòng lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đườngg máu cho những người nghiện chất dạng thuốc phiện.
Điều trị thay thế nghiện chất dạng thuốc phiện (CDTP) bằng Methadone được triển khại tại Việt Nam từ năm 2008. Tính đến nay, 63 tỉnh thành đã có cơ sở điều trị Methadone.
Methadone là CDTP tổng hợp, đồng vận toàn phần với các thụ thể của CDTP (μ, κ và δ), hấp thu qua đường uống nên không cần sử dụng đường tiêm; thời gian tác dụng kéo dài trung bình 24 giờ nên người bệnh chỉ cần uống 1 lần/24 giờ; ít gây dung nạp nên không phải tăng liều; dễ dàng kiểm soát việc sử dụng, giá thành rẻ…Vì vậy, Methadone đã được lựa chọn là một trong những phương pháp điều trị thay thế nghiện các CDTP tự nhiên, bất hợp pháp có hiệu quả trên thế giới kể từ năm 1964 tới nay.
1. Mục tiêu của điều trị bằng thuốc Methadone:
Giảm hoặc ngừng sử dụng bất hợp pháp heroin và các chất dạng thuốc phiện (CDTP) khác, cải thiện tình trạng sức khỏe, cuộc sống và tái hòa nhập cộng đồng ở những bệnh nhân đang điều trị, giảm lây truyền các bệnh lây truyền qua đường máu liên quan đến tiêm chích các CDTP, giảm nguy cơ tử vong liên quan đến sử dụng các CDTP; và giảm tội phạm liên quan đến sử dụng các CDTP.
2. Chỉ định và chống chỉ định:
Chỉ định: điều trị thay thế nghiện CDTP bất hợp pháp (thuốc phiện, heroin…).
Chống chỉ định với những trường hợp sau:
- Dị ứng với methadone và các tá dược của thuốc.
- Các bệnh gan nặng, bệnh gan mất bù.
- Suy hô hấp nặng, hen cấp tính, chấn thương sọ não, tăng áp lực nội sọ...
- Đang bị các rối loạn tâm thần nặng như tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc lưỡng cực, trầm cảm có ý tưởng và hành vi tự sát.
- Đang điều trị bằng thuốc đồng vận, đối vận, hoặc vừa đồng vận vừa đối vận với CDTP.
3. Nguyên tắc điều trị:
- Người bệnh phải tự nguyện tham gia điều trị.
- Liều methadone phải phù hợp với từng người bệnh, bắt đầu với liều thấp, tăng từ từ và duy trì ở liều đạt hiệu quả tối ưu.
- Kết hợp với tư vấn, chăm sóc và điều trị y tế khác.
- Chỉ cung cấp thông tin về người bệnh cho các cơ quan có thẩm quyền khi có yêu cầu hoặc cho ngườii khác khi được sự đồng ý của người bệnh.
- Thời gian điều trị phải đủ dài, thời gian càng dài hiệu quả điều trị càng cao.
4. Tác dụng của thuốc methadone:
- Methadone có tác dụng giảm đau, giảm hội chứng cai Heroin, giảm sự lệ thuộc vào Heroin, gây ngủ, giảm ho, giảm hô hấp, giảm nhu động đường tiêu hóa.
- Methadone gây lệ thuộc thuốc nhưng gây khoái cảm yếu, không thèm muốn mạnh mẽ như Heroin, khi đến liều ổn định không có nhu cầu tăng liều, có thể điều chỉnh những thay đổi trong hệ thống dẫn truyền của não bộ.
- Methadone còn có tác dụng dễ gây nôn, hạ thân nhiệt, giảm chuyển hóa, co đồng tử, giảm tiết dịch, tăng tiết mồ hôi...
- Khi sử dụng thời gian dài, thuốc methadone không gây nhiễm độc mạn tính và không có ảnh hưởng đáng lưu ý nào về mặt nhận thức.
5. Liều lượng và cách dùng:
- Methadone được sử dụng theo đường uống. Liều lượng và cách thức uống dưới sử chỉ định và theo dõi của bác sỹ có chứng chỉ về điều trị Methadone.
6. Tác dụng không mong muốn:
Tác dụng không mong muốn của Methadone cũng tương tự như tác dụng không mong muốn của tất cả các CDTP khác. Tác dụng không mong muốn thường gặp của thuốc Methadone bao gồm: táo bón, khô miệng, tăng tiết mồ hôi… Các triệu chứng rối loạn giấc ngủ, buồn nôn, nôn, giãn mạch, gây ngứa, rối loạn chức năng tình dục, giữ nước, tăng cân… ít gặp hơn và không phải lúc nào cũng liên quan đến Methadone.
Hầu hết những người nghiện CDTP có ít tác dụng không mong muốn, tuy nhiên triệu chứng táo bón, rối loạn tình dục, tăng tiết mồ hôi… có thể vẫn tồn tại trong quá trình điều trị. Trong trường hợp nghiệm trọng hơn (hiếm gặp) là ngộ độc thuốc Methadone: giảm nhịp thở và có thể gây ngừng thở, ảnh hưởng đến nhịp tim, có thể dẫn đến nguy cơ tử vong.
Nguyễn Thị Thủy- Khoa PC HIV/AIDS: tổng hợp